Największym ssakiem żyjącym w tarnogórskich lasach jest jeleń szlachetny (Cervus elaphus). Waga jelenia może dochodzić do niemal pół tony (najczęściej spotyka się osobniki o wadze 160 – 225 kg), wysokość w kłębie do 1,50 m, długość – do 2,65 m. Dorosłe jelenie ubarwione są zazwyczaj jednolicie: latem ich okrywa włosowa (suknia) jest brązowopłowa do rudawej, zimą szarawa. Charakterystyczna dla jeleni jest duża biała plama na zadzie, pod ogonem nazywana lustrem.
Młode jelenie (cielaki) na bokach i grzbiecie mają jasne cętki, które znikają w wieku około 6 miesięcy. Włosy sukni letniej są krótkie, zimą niemal dwukrotnie dłuższe i gęstsze. Linienie rozpoczyna się u starszych osobników z końcem kwietnia. Zimowa sierść zaczyna rozwijać się we wrześniu i w ciągu października następuje zmiana sukni na zimową. Samce jelenia nazywane są bykami natomiast samice łaniami. Waga byków może dochodzić do 350 kg, łanie są znacznie mniejsze. Charakterystyczną cechą byków jest ogromne poroże zwane wieńcem. Wieniec składa się z dwu tyk z odgałęzieniami (odnogami). W sile wieku na każdej tyce są trzy odnogi: oczniak, nadoczniak, opierak oraz korona mająca trzy i więcej odnóg. Na powierzchni tyki i dolnych części odnóg często występują drobne zgrubienia zwane perłami, a u podstawy tyki róża. Nasady (możdżenie), które stanowią podstawę przyszłego wieńca, zaczynają wyrastać w siódmym miesiącu życia byka – wkrótce formuje się na nich pierwsze poroże w postaci nie rozgałęzionych i niezbyt wysokich tyk. Jelenia o takim wieńcu określa się mianem szpicaka.
Poroże wycierane jest ze scypułu zazwyczaj we wrześniu, a na przełomie kwietnia i mają następnego roku zostaje zrzucone. W trzecim roku życia jeleń nakłada swój drugi wieniec, zaś z wiekiem liczba odnóg w porożu jelenia się zwiększa, do pełni jego rozwoju osobniczego (około 14 lat), a potem wraz z wiekiem maleje. Byki w średnim wieku zrzucają poroże w marcu lub kwietniu, nowe zaś wycierają na przełomie lipca i sierpnia. Jelenie żerują wczesnym rankiem i o zmierzchu. Są roślinożerne – jedzą: trawę, zioła, grzyby, żołędzie, buczynę, liście, gałęzie i korę drzew i krzewów, małe krzewinki, owoce leśne. W warunkach spokoju jelenie są najaktywniejsze w godzinach dziennych. Niewielka część aktywności przypada na godziny nocne. Naturalny rytm aktywności dobowej jeleni ulega zakłóceniu przez czynniki jak np. obecność człowieka, nękające owady. Aktywność jeleni jest większa latem niż zimą. Na sen jelenie przeznaczają około 100 minut na dobę. Jeleń szlachetny jest zwierzęciem stadnym, żyjącym w tzw. chmarach opartych na matriarchacie. Samce wykazują niższy poziom stadności. W obrębie chmary jeleni występują grupy składające się z łań potomstwa z bieżącego i poprzedniego roku. Do chmar dołączają okresowo zwierzęta samotne. Stare byki prowadzą czasem samotniczy tryb życia. Okres godowy jeleni, który odbywa się na jesień, nazywany jest rykowiskiem, ponieważ byki wydają z siebie potężne ryki. Byki staczają walki z innymi bykami o łanie, zderzając się porożami. Młode rodzą się na wiosnę. W tarnogórskich lasach jeleń nie ma naturalnych wrogów (w innych lasach są nimi: wilk, ryś i niedźwiedź). Maksymalna długość życia jelenia szlachetnego wynosi około 20 lat. Jeleń szlachetny zaliczany jest do zwierzyny płowej, czyli do zwierząt łownych zrzucających poroże, W Polsce jeleń szlachetny podlega okresowej ochronie.
Koleiny ssak z rodziny jeleniowatych, nieco mniejszy od jelenia a większy od sarny, występujący w tarnogórskich lasach to daniel (Dama dama). Daniel został sprowadzony z Azji Mniejszej do Europy Południowej skąd następnie trafił do polskich magnackich zwierzyńców. Z czasem daniel stał się gatunkiem dziko występującym w Polsce. Długość ciała daniela wynosi 130 – 150 cm, wysokość w kłębie około 100 – 110 cm. Samce (byki) są większe od samic, ważą od 65 do 80 kg. Zdarzają się osobniki o wadze 120 kg, samice (łanie) osiągają przeciętnie 30 – 50 kg ale można spotkać też łanie ważące 90 kg. Latem suknia daniela jest jasnorudobrązowa z jasnymi okrągłymi plamami na części grzbietowej i ciemną pręgą biegnącą wzdłuż kręgosłupa z białą plamą z ciemnym obrzeżem na pośladkach – tak zwalanym lusterkiem. Brzuch jest biały, ogon od góry czarny, od spodu biały. Szata zimowa daniela jest jednolicie szara. Zdarzają się daniele o szacie białej (forma leucystyczna).
Byki wykształcają poroże złożone z łopatowato rozszerzających się ku górze tyk, które wiosną są zrzucane. Daniele żyją w grupach zwanych chmarami; preferują rzadkie lasy i ich obrzeza. Często wychodzą na przyleśne łąki a podczas okresu godowego (bekowiska), który ma miejsce w listopadzie i grudniu można usłyszeć głos godowy byków przypominający uporczywy kaszel. Samica daniela (łania) co dwa lata wydaje na świat młode (cielaki). Daniel ma świetny węch, słuch i wzrok, żywi się pędami i korą drzew oraz roślinami zielnymi. Do jego smakołyków należą żołędzie i kasztany. Daniele żyją do 25 lat. Podlegają okresowej ochronie.
Pospolitym mieszkańcem lasów powiatu tarnogórskiego jest sarna europejska (Capreolus capreolus). Sarnę charakteryzuje wysmukła budowa ciała, z krótką, zbliżoną w profilu do trójkąta głową, cienką szyją, krępym tułowiem, szczątkowym ogonem i wysokimi cienkimi nogami (cewkami) zakończonymi racicami. Tylna para nóg sarny jest mocniej zbudowana niż przednia i jest mocna wygięta w stawach skokowych. Samiec sarny (kozioł, rogacz) różni się od samicy (kozy) obecnością możdżeni oraz okresowym występowaniem poroża. Kolor sierści (sukni) sarny latem jest rudy, nieco ciemniejszy na grzbiecie, na spodzie jaśniejszy. Zimą jest suknia sarny jest szarobrunatna. Podobnie jak jelenie, sarny mają na zadzie okrągła jasna plamę (lustro), która latem jest słabo widoczna natomiast zimą mocna kontrastuje z pozostałą sierścią. Zaraz po urodzeniu (okoceniu) suknia młodej sarny (koźlęcia) jest na stronie grzbietowej barwy brunatnej a wzdłuż grzbietu i boków ciała przebiega kilka rzędów żółtawych lub białawych plam. Na przełomie drugiego i trzeciego miesiąca życia suknia sarny jest zmieniana i nie różni się ona niczym od sukni osobnika dorosłego.
Tę pierwszą suknię po 2-3 miesiącach zastępuje druga, która w swym ubarwieniu w zasadzie nie różni się od sukni letniej dorosłej sarny. Linienie saren następuje dwa razy w roku na wiosną i jesienią. Wysokość sarny w kłębie dochodzi do 92 cm, długość ciała do 140 cm a waga do 40 kilogramów. W warunkach leśnych sarna żywi się przede wszystkim roślinami zielonymi (trawami, ziołami). Uzupełnienie jej diety stanowią liście i pędy drzew, krzewów i krzewinek. Grzyby oraz leśne owoce. Najbardziej wyostrzonymi zmysłami sarny są węch i słuch. Zimą sarny żyją w małych stadach (rudlach) prowadzonych przez doświadczoną samicę a na wiosnę rozłączają się i zajmują ostoje indywidualne składające się z tzw. ostoi dziennej i z żerowiska. Sarny żerują o każdej porze dnia. Największą aktywność wykazują we wczesnych godzinach rannych, południowych i wieczornych. Mogą także żerować w nocy. Sarna, która zwietrzy człowieka od razu ucieka. Do naturalnych wrogów sarny zaliczany jest wilk i ryś nie występujące w tarnogórskich lasach oraz błąkające się same po lesie duże psy. Sarny żyją około 14 lat. Zaliczana są do zwierzyny płowej. W Polsce sarny podlegają okresowej ochronie.
